اندیشه های خلاق واقعا چطور به ذهن ها الهام می شوند: رعدآسا و ناگهانی و تصادفی؟ کتاب منحنی خلاقیت - هدا بلاگ

خیلی وقت ها با مرور داستان اختراعات ممکن است تصور کنیم که اندیشه های خلاق به صورت تصادفی و یا در شرایط خیلی ویژه راهشان را به سمت مغزها باز می کنند. پس با خودمان می گوییم که خلاقیت نباید زیاد حساب و کتاب داشته باشد و با فرمول خاصی نمی شود احتمال وقوع آن را افزایش داد.

کتابی که الن گنت نوشته و ترجمه آن توسط انتشارات ملیکان صورت گرفته، در همین مورد صحبت می کند.

کتاب با یک داستان جالب شروع می شود. داستان خلق ترانه مشهور yesterday توسط بیتل ها. کمتر کسی است که این ترانه را نشنیده باشد (یا دست کم ملودی آن در آسانسورها به گوشش نخورده باشد.)

نوامبر 1963 بود. پل مک کارتنی در حالی از خواب بیدار شد که فکرش شدیدأ مشغول ملودی ای بود که در رؤیا شنیده بود. ستاره 21 ساله موسیقی پاپ تلوتلوخوران به سمت پیانوی کوچکی رفت که در گوشه اتاقش در طبقه بالای آپارتمانی در خیابان ویمپول پنجاه و هفتم در مرکز لندن قرار داشت. آن ملودی چه بود؟

پشت پیانو نشست و سعی کرد نت هایی را که در خواب شنیده بود بنوازد. به نظرش خیلی آشنا می آمد. بالاخره ملودی را ساخت. عاشق صدای آن بود، ولی اطمینان داشت ملودی باید مال ترانه ای باشد که قبلا شنیده ولی فراموشش کرده است. مثل بسیاری از موسیقیدان ها، نگران بود مبادا ملودی را از ترانه دیگری ناخواسته سرقت کرده باشد.

ملودی ای که مک کارتنی در رؤیای خود شنید درنهایت به ترانه دیروز تبدیل شد. این ترانه بیش از 7 میلیون بار در تلویزیون و رادیوی امریکا پخش شده و چهارمین ترانه پول ساز دنیاست. قطعأ ترانه دیروز از بزرگترین موفقیت های قرن بیستم و ظاهرا حاصل یک خواب بوده است.

تجلی ملودی وار پل مک کارتنی برای پژوهشگران خلاقیت، نمونه ای کلاسیک از ظهور برنامه ریزی نشده خلاقیت در هنرمند است، بروز ناگهانی نبوغ: لحظه الهام بخش به وجود آمدن ایده در خودآگاه فرد. طبیعت غیر منتظره این الهام های ظاهر بدون منبع است که به آن ها ماهیتی فراطبیعی می دهد. هرکس زیر دوش یا هنگام دویدن یا قدم زدن ایده معرکهای به ذهنش رسیده، چنین لحظاتی را تجربه کرده است.

چه جی. کی. رولینگ و ایده نوشتن هری پاتر در قطاری به سمت لندن باشد، چه موتزارت که بدون هیچ تلاشی آهنگ می ساخت، این حکایت ها به بخش عمده آنچه نظریه الهام خلاقیت نامیده می شود، تبدیل شده اند. این نظریه می گوید موفقیت خلاقانه در نتیجه فرایند درونی اسرارآمیزی به وجود می آید که جرقه های نبوغ به آن قوت می بخشند. درواقع فرهنگ ما این طرز فکر را پذیرفته که شخصی خودساخته که با استعداد ذاتی درستی به دنیا آمده باشد، می تواند تنها با الهام دریافت به موفقیت دست یابد.

اما این لحظه های ناگهانی الهام بخش چرا اتفاق می افتند؟ آیا تنها توجیه آن بهره هوشی است؟ اگر زمان و محل رخ دادن این لحظات خلاقانه را بررسی کنیم، آیا نظریه الهام را رد می کند یا آن را به اثبات می رساند؟

نظریه الهام را به دو صورت میتوان تفسیر کرد:

دیدگاه مثبت این است که هر کس می تواند نبوغی زودگذر نشان دهد. دیروز در یک رؤیا و خارج از کنترل مک کارتنی به ذهن او خطور کرد. احتمالش وجود دارد که همه ما بتوانیم در رؤیای خود ملودی درجه یکی را ببینیم.

از طرف دیگر بیشتر ما معتقدیم اگر استعدادی خام یا نبوغی درونی نداشته باشیم، چنین لحظه هایی هرگز اتفاق نخواهند افتاد. نظریه الهام خلاقیت تنها مربوط به کسانی است که با این به اصطلاح نبوغ به دنیا آمده اند.

درنتیجه، بسیاری از ما هرگونه آرزوی تبدیل شدن به موسیقیدان، رمان نویس یا کارآفرینی بزرگ را به گور می بریم و در عوض مصرف کننده یا مشتری همیشگی آثار هنری می شویم. در همین حین، افرادی مثبت نگر منتظرند و امیدوارند جرقهای الهام بخش به سراغشان بیاید.

با اینکه ماجرای آفرینش ناگهانی ترانه دیروز تقریبا معروف است، کمتر کسی می داند مک کارتنی چطور از ملودی اصلی به ساخت آهنگ کامل رسید. باور به اینکه این آهنگ دریک آن به ذهن مک کارتنی رسیده غلط است. تنها چیزی که در خوابش دید نحوه قرار دریافت آکوردها بود. وقتی مک کارتنی با ملودی توی سرش از خواب بیدار شد، تا آهنگ کامل فاصله زیادی داشت. مثلا اینکه آهنگ هیچ کلامی نداشت. او می دانست همزمان با کارکردن روی ساختار آهنگ، باید ترانه ای هم برای آن بسراید.

چیزهایی که در نظر ما نبوغ توصیف ناپذیر به حساب می آیند، اغلب دلیلی برای پیدایش دارند. تحقیقات جدید نشان می دهند که استعداد خلاق بودن در همه ما وجود دارد. هرچند استنباط ما از ماجرای مک کارتنی و هنرمندان خلاق دیگر ناقص است، دقیق تر است اگر آن ها را خستگی ناپذیر و شدیدأ متمرکز توصیف کنیم، بازهم موفقیت تجاری آن ها را توجیه نمی کند. هنرمندان زیادی سال های آزگار بدون اینکه شناخته شوند یا مورد استقبال قرار بگیرند در حرفه خود جان می کنند. گروههای بیشماری از رمان نویسان سالهای زیادی به شکلی خستگی ناپذیر برای نوشتن رمان هایی زحمت کشیده اند که حتی یک نسخه از آن هم به فروش نرسیده است. بسیاری از نقاشان، مجسمه سازها، طراحان پایکوبی و موسیقی دان ها سال های سال بدون به دست آوردن موفقیت بسیار مهم و تجاری تلاش کرده اند. واضح است موفقیت گسترده تنها به عرق ریختن و تلاش ارتباط ندارد.

آیا می شود دلایل واقعی موفقیت خلاقانه را شناسایی کرد؟

کتاب منحنی خلاقیت، چگونه ایده درست را در زمان درست پرورش دهیم

نویسندگان: الن گنت

ترجمه هما قناد

انتشارات میلکان

240 صفحه

آژانس دور زمین: دور زمین | سفر به دور زمین هیچوقت اینقدر آسون نبوده! تور ارزان، تور لحظه آخری، اروپا، تور تایلند، تور مالزی، تور دبی، تور ترکیه