فن بیان چیست و چگونه می توان آن را تقویت کرد؟ - هدا بلاگ

گفتار موثر چه جنبه هایی دارد؟

گفتار مؤثر به معنای بیان کلمات مد نظر به مؤثرترین و گیراترین شکل ممکن است، به طوری که مخاطب را قانع به عمل کردن به آن ها کند. به طور مثال فرض کنید در یک کنفرانس عظیم در رابطه با جدیدترین کشف های علمی سخنرانی می کنید، یا با فرزندان تان مشغول صحبت هستید، یا حتی با رئیس تان در خصوص حقوق بحث می کنید. در این حالت باید بتوانید گفتاری مؤثر داشته باشید. یعنی باید از تمام جنبه ها و ابزارها بهره ببرید تا منظور حرف های خود را به صحیح ترین شکل ممکن به مخاطب برسانید و همچنین او را قانع کنید تا خواسته شما را برآورده کند. سه عنصر اصلی برای این منظور به شرح زیر هستند:

• کلماتی که استفاده می کنید
• تُن صدا
• ارتباطات غیرکلامی مانند زبان بدن

انتخاب مناسب ترین کلمات

چگونه مناسب ترین کلمات را انتخاب کنیم؟

آنچه شما می گویید، در واقع همان کلماتی که استفاده می کنید. اگر مخاطب در خصوص معنای حرف های شما دچار تردید گردد، دوباره به جملات و کلماتی که به کار برده اید باز گشته و آن ها چک می نماید. از این روی بسیار مهم است که چه کلماتی انتخاب می کنید، به خصوص زمانی که حرف های مهمی برای گفتن دارید، باید با دقت بیشتری انتخاب کنید. برای انتخاب کلمات می توانید پیش از سخنرانی آنها را از منابعی مانند لغت نامه و اینترنت پیدا کنید و در متن سخنرانی بکار ببرید. مهم ترین مواردی که باید در هنگام انتخاب واژه ها در نظر بگیرید شامل موارد زیر هستند:

• مخاطب خود را در نظر داشته باشید: برای انتخاب کلمات مناسب، باید به سطح درک کلی مخاطب و همچنین نوع زبانی که بکار می برید، فکر کنید. طبیعتاً برای صحبت در مقابل 200 نفر مخاطب در یک سخنرانی، همکاری قابل اعتماد، رئیس، فرزندان و… باید کلماتی متفاوت انتخاب شوند.
• جملاتی کوتاه تر به کار ببرید: برای داشتن فن بیان مؤثر، از جملات کوتاه و قابل فهم بهره ببرید. پردازش و درک جملات کوتاه ساده تر است. همچنین استفاده از این نوع جملات اهمیت صحبت های شما را بالاتر نشان می دهد.
• کلمات ساده تر انتخاب کنید: کلمات ساده، جملات را روان تر و قابل فهم تر می نماید. اگر نمی توانید چیزی را به زبان ساده و قابل درک شرح دهید، احتمالاً خود نیز آن را به خوبی درک ننموده اید. این امر زمانی اهمیت بیشتری پیدا می نماید که زبان مادری مخاطبان با زبان گفتار شما یکسان نباشد.

اهمیت لهجه ها

لهجه های قومی و منطقه ای بخشی از شخصیت فرد هستند و یک عنصر ویژه به نوع حرف زدن او اضافه می نمایند. در مواقعی نیز ممکن است موانعی برای برقراری ارتباط ایجاد نمایند، به طور مثال اگر شما لهجه شدیدی داشته باشید، ممکن است افرادی از منطقه یا کشوری دیگر، در درک صحبت های شما دچار مشکل شوند. در این حالت ممکن است مجبور به کند کردن سخنرانی خود شوید تا مخاطبین بتوانند صحبت های تان را پردازش نمایند.

البته لازم به یادآوری است که کلمات تنها بخشی از ابزار برقراری ارتباط هستند. تُن صدا و زبان بدن، پیغام های قوی تری به مخاطب ارسال می نمایند.

تُن صدا چه اهمیتی در داشتن فن بیان گیرا دارد؟

صدا می تواند از کلمات و ظاهر نیز مهم تر باشد. صدا و محتوای گفتار احساسات فرد را به نمایش می گذارد. به عنوان مثال اگر اعتماد به نفس پایین باشد، با تعلل در گفتار و لرزش صدا تعیین می گردد. حتماً مشاهده نموده اید که افراد خجالتی آرام تر صحبت می نمایند، اما کسی که اعتماد به نفس بالایی دارد، بلندتر و واضح تر حرف می زند.

بنابراین صرف زمان برای بهبود صدا و نحوه استفاده صحیح از آن مهم است. به خصوص اگر صحبت کردن در حضور تعداد زیادی مخاطب برای تان مشکل است، روش هایی که در ادامه معرفی می کنیم تأثیر بسیاری در بهبود نحوه استفاده از صدا و در نتیجه افزایش اعتماد به نفس در سخنرانی دارند.

اغلب افراد در محیطی آرام و بدون استرس مانند خانه، مسئله ای در استفاده از صدای خود ندارند، اما زمانی که در جمع عظیمی قرار می گیرند یا قصد صحبت در مقابل مخاطبان زیادی دارند، آرامش خود را از دست می دهند. علت این موضوع می تواند اضطراب ناشی از محیط و عدم توانایی در کنترل شرایط، باشد.

1. عادت به شنیدن صدای خود

در اولین قدم، ابتدا باید به شنیدن صدای خود عادت کنید. برای این کار بهتر است صدای خود را در محیطی غیررسمی مانند خانه ضبط کنید. سپس با دقت به صدای خود گوش کنید تا کاملاً به آن عادت کنید. حتی می توانید اشکالاتی که موجب کاهش اثربخشی صدا می شوند را شناسایی و یادداشت کنید تا در فرصت مناسب بر روی آن ها کار نموده و اصلاح شان کنید.

این اشکالات ممکن است شامل استفاده بیش از حد از صداهایی مانند اممم … اِ…، اختلاط یا حذف برخی حروف در اثر سریع حرف زدن یا لکنت داشتن در ادای برخی کلمات باشند.

بسیاری از مردم علاقه ای به شنیدن صدای خود ندارند، این احساس طبیعی است، اما باید این مرحله را پشت سر بگذارید و صدای خود را گوش داده و تحلیل کنید.

سعی کنید در هنگام ضبط صدا، کمی رسمی تر صحبت کنید تا به حالت واقعی سخنرانی نزدیک تر باشد. همچنین اگر با صدای بلند صحبت کنید، این اقدام می تواند صدا، فن بیان و گفتار شما را تقویت کند.

کتاب بخوانید و صدای خود را ضبط کنید

2. بهبود مهارت های صحبت کردن

کتاب یا هر گونه نوشته ای برای خواندن پیدا کنید. نوشته ای در حدود دو یا چند صفحه کافی است. در ابتدا آن را زیر لب و بی صدا بخوانید، سپس با صدای بلندتر (صدای معمولی خود در هنگام صحبت کردن) بخوانید. نیازی نیست نگران اشتباهات یا گیر کردن ها باشید. فقط تا آخر و بدون وقفه بخوانید. حال برای بار سوم متن را بخوانید و صدای خود را ضبط کنید. این بار سعی کنید موارد زیر را نیز رعایت کنید:

• آرام تر بخوانید: عجله داشتن برای رسیدن به نقطه خاتمه، یکی از واکنش های طبیعی همه ماست، اما به یاد داشته باشید که عجله زیاد می تواند موجب اشتباهات، پیچیدن کلمات در هم و لکنت در گفتار گردد. همچنین سرعت زیاد در حرف زدن، می تواند نشان دهنده عصبی بودن شما باشد و درک صحبت های تان را برای مخاطبین سخت کند.
• سر خود را بالا نگه دارید: چانه را از کتاب فاصله دهید و سرتان را بالا بگیرید. در غیر این صورت صدای ضبط شده حالت عادی نداشته و چندان واضح نخواهد بود. بنابراین کتاب و سر را بالا بگیرید تا صدای تان واضح تر ضبط گردد.
• گاهی اوقات مکث داشته باشید: در خاتمه جملات یا حداقل پاراگراف ها، مکث کوتاهی به اندازه 2 تا 3 ثانیه داشته باشید. این مکث می توان برای نشان دادن تأکید یا اهمیت موضوع نیز به کار گرفته گردد.

3. تقویت صدا به وسیله تنفس

صدا یکی از مهم ترین عوامل نشان دهنده احساسات است. گاهی اوقات الگوی تنفس اشتباه می تواند صدای فرد را تحت تأثیر قرار دهد. در هنگام اضطراب و استرس زیاد، الگوی تنفس تغییر می نماید و ریه ها نمی توانند با تمام توان خود بهترین عملکردشان را داشته باشند.

حتماً تجربه نموده اید که در هنگام اضطراب شانه ها و گردن دچار تنش می شوند. علت آن، تمایل به سریع تر نفس کشیدن در چنین مواقعی است. در واقع زمانی که سریع تر نفس می کشیم، هوای زیادی وارد ریه ها می کنید، اما فرصت کافی برای بازدم و استراحت ندارید.

اگر بتوانید از ظرفیت کامل ریه ها بهره ببرید، صدا تقویت شده و غنی تر، کامل تر و قوی تر می گردد. به خصوص افرادی که تُن صدای آرامی دارند و نگران شنیده نشدن صحبت های شان هستند، می توانند از این روش استفاده نمایند. صدا به وسیله شکم کنترل می گردد نه در گلو. بنابراین توانایی کنترل تنفس، موجب کنترل بهتر صدا خواهد شد.

تقویت تنفس علاوه بر تأثیرگذاری در بهبود فن بیان می تواند در حفظ یا افزایش آرامش نیز مؤثر باشد. به طوری که تنفس عمیق یا ریتمیک می تواند در کاهش استرس و افزایش آرامش یاری بسیاری کند. افرادی که آرامش دارند متعادل تر بوده و اعتماد به نفس بیشتری دارند.

تأکید بسیاری مذاهب و حتی پزشکان به تکنیک هایی مانند مدیتیشن، یوگا و… نیز به همین دلیل است. با استفاده از چنین تکنیک هایی تنش جسمی کاهش یافته و ذهن آزادتر و آرام تر می گردد. برای تقویت تنفس می توانید از تمرین زیر بهره ببرید.

پاها را به عرض شانه باز کنید، سعی کنید فشار زیادی به زانوها نیاورید تا قفل نشوند. راست بایستید و ستون فقرات و سر را در یک راستا قرار دهید. در حالت کلی باید ریلکس باشید و طوری بایستید که هیچ گونه فشاری به بدن و عضلات صورت وارد نگردد. سپس به آرامی نفس بکشید و در هنگام دم، تا شماره 3 بشمارید. بازدم را نیز به آرامی و تا شماره 3 انجام دهید. در هنگام تنفس اجازه ندهید شانه ها بالا بیایند. دم را از بینی و بازدم را از دهان انجام دهید. به طوری که اگر کف دست را روی شکم قرار دهید، حرکت آرام آن را احساس کنید. این تمرین را 10 بار دیگر تکرار کنید.

صدای خود را قوی تر کنید

4. بهبود تُن صدا

سه عنصر حجم صدا، وضوح و تنوع در تُن صدا، برای افرادی که قصد دارند یک سخنرانی ایده آل داشته باشند، لازم است. حجم صدا در بهتر شنیده شدن صحبت ها مؤثر است، داشتن وضوح کافی حرف ها را قابل درک تر می نماید و تنوع نیز موجب افزایش جذابیت سخنرانی می گردد.

بیشتر بخوانید: تقویت صدا برای سخنرانی

حجم صدا

حجم صدا مانند صدای تلویزیون نیست که به راحتی افزایش یا کاهش یابد! برخی افراد به صورت ذاتی، صدای آرامی دارند. چنین افرادی دیگر نمی توانند برای بهتر شنیده شدن، فریاد بزنند. بلکه باید روی صدای خود کار نمایند. به همین منظور می توان صدا را با نفس خود کنترل کرد. برای قوی تر کردن صدا، بهتر است نفس را از دیافراگم بیرون آورد نه از گلو.

بنابراین زمانی که در یک جلسه یا سخنرانی صحبت می کنید، سعی کنید به جای بلندتر کردن صدا، آن را قوی تر کنید. در این صورت علاوه بر شنیده شدن حرف های تان، تأثیرگذاری بیشتری خواهید داشت و فردی معتمد به نفس شناخته می شوید.

وضوح صدا

گاهی اوقات می بینیم که برخی افراد از بین دندان های چسبیده و فقط با کمی حرکت لب صحبت می نمایند. این عدم توانایی در باز کردن دهان و ایجاد صدایی مناسب، یکی از اصلی ترین دلایل نامفهوم بودن صحبت ها و در نتیجه فن بیان ضعیف است. چرا که صدا در دهان قفل شده و اجازه خروج ندارد.

برای داشتن وضوح خوب در صدا، باید فک را به اندازه مناسب باز کنید. پس در هنگام حرف زدن دهان تان را باز کنید و برای جملات و کلماتی که می گویید زمان و انرژی کافی بگذارید. همچنین به انتهای کلمات دقت کافی داشته باشید تا کلمات را کامل ادا نموده و وضوح شان کامل باشد.

تنوع صدا

تکنیک های خاص و متعددی برای جذاب تر کردن سخنرانی وجود دارد. با این وجود نباید از روش هایی استفاده کرد که مصنوعی و تظاهر به نظر برسند. روشی که بتواند معنای کلمات و احساسات را به درستی منتقل کند، مناسب است. برای ایجاد تنوع در صدا می توان تغییرات زیر را اعمال کرد:

• سرعت: منظور از سرعت همان سرعتی است که در حرف زدن و ادای جملات داریم. اگر سرعت بالا باشد، مخاطبین ممکن است زمان کافی برای پردازش و درک برخی جملات را نداشته باشند. بنابراین بهتر است گاهی اوقات سرعت حرف زدن را پایین آورد، حتی می توان برای ایجاد تنوع و جذابیت بیشتر هرازگاهی برخی جملات را خیلی آرام و شمرده گفت.
• حجم صدا: گهگاهی بالا بردن یا کم کردن حجم صدا می تواند تأکید جملات را بیشتر کند. به طور مثال اگر در هنگام سخنرانی، یک یا دو جمله را با صدایی کم و به حالت نجوا بگویید (البته کاملاً برنامه ریزی شده و در جای مناسب)، باعث می گردد که مخاطب هوشیارتر گردد. در استفاده از این روش نباید زیاده روی کرد، چرا که تأثیرگذاری آن از دست می رود.
• اوج، انحنا و تکیه صدا: هنگام صحبت در میان جمع کثیری از مردم سعی کنید اطلاعات را با بیشترین اشتیاق و انرژی انتقال دهید. البته این بدان معنا نیست که صدایی غیرقابل کنترل و غیرطبیعی داشته باشید. باید سعی کنید در مواقعی که لازم است، برخی کلمات را با تأکید بگویید یا برخی جملات را انحنا دهید. به یاد داشته باشید اضطراب، تارهای صوتی را دچار تنش و کوتاه تر از حالت عادی می نماید. در نتیجه صدا بلندتر و غیرعادی تر از معمول می گردد. با تأکید بر برخی کلمات یا تکیه بر برخی حروف، می توانید چنین مشکلاتی را حل و تنوع سخنرانی خود را افزایش دهید.
• مکث: مکث ها بسیار قدرتمند هستند. می توانید از این ابزار برای افزایش توجه مخاطبین بهره ببرید و بر اهمیت موضوع تأکید کنید. مکث به معنای سکوتی چند ثانیه ای است. مخاطب در این چند ثانیه معنی جملات و مکث شما را تحلیل می نماید.

قبل از هر سخنرانی یا صحبتی، صدای خود را گرم کنید. صدا یک ابزار است و هیچ انسان عاقلی قبل از گرم کردن ابزار از آن استفاده نمی نماید. به خواننده ها توجه کنید، هیچ کدام از آن ها بدون گرم کردن صدا، وارد سالن کنسرت نمی شوند.

فن بیان و تأثیر زبان بدن

زبان بدن چه تأثیری در فن بیان دارد؟

تحقیقات نشان می دهد مقدار قابل توجهی از ارتباطات (بیش از 50 درصد)، غیرکلامی است. تُن صدا، سرعت و تأکید همه مربوط به ارتباطات غیرکلامی هستند. یکی دیگر از مهارت های ارتباط غیرکلامی، زبان بدن است. مهارت های زبان بدن شامل زبان بدن دست ها، زبان بدن چشم ها، حالت های مختلف بدن، ارتباطات چشمی و… می شوند. اطلاعات بیشتر را می توانید از مطالب مرتبط، دریافت کنید.

شاید مهم ترین جنبه ارتباط مؤثر، هماهنگی باشد. هماهنگی یعنی زبان بدن با کلمات و جملات هم خوانی داشته باشد. در واقع زبان بدن باید بتواند صحبت های شما را تأکید نموده و اهمیت و جذابیت آن ها را افزایش دهد.

گفتنی است پنهان کردن زبان بدن بسیار سخت تر از کلام است. اگر می بینید زبان بدن فردی با حرف هایش هماهنگی ندارد، زبان بدن اش را ملاک قرار دهید. چرا که پنهان کردن زبان بدن سخت است و مقصود واقعی را منتقل می نماید.

حرف آخر

داشتن فن بیان مؤثر علاوه بر اینکه موجب افزایش اعتماد به نفس گوینده می گردد و می تواند مخاطبین را نیز جذب صحبت های او کند. به این ترتیب ارتباط مؤثری به وجود می آید و پیغام گوینده برای مخاطب قابل درک می گردد. نظر شما چیست؟ پیشنهادی برای بهبود فنون سخنوری دارید؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را با ما و سایر همراهان انگیزه به اشتراک بگذارید.

کهن پارس: کهن پارس | مجله همه پارسی زبان های دنیا

bestcanadatours.com: مجری سفرهای کانادا و آمریکا | مجری مستقیم کانادا و آمریکا، کارگزار سفر به کانادا و آمریکا

منبع: مجله انگیزه