سفرنامه کاشان: گلاب کاشان - هدا بلاگ

هیچوقت نمی دانید یک سفر چطور قرار است باشد. متاسفانه آخرین سفر داخلی ما که به عید چند سال قبل برمی گشت، با معطلی 23 ساعته در جاده هراز همراه بود. گویا به علت برف و طوفان روز قبل، بخشی از جاده تخریب شده بود و بسیاری از مردم در جاده متوقف شده بودند.

برای همین وقتی پیشنهاد سفر به کاشان را دادم، نه استقبال گرمی از آن شد، نه حتی در طی راه کسی توقع زیادی از آن داشت.

گویا در کودکی یک بار به کاشان سفر نموده بودیم؛ حتی یک عکس هم از من کنار دیگ گلاب گیری وجود دارد، اما خودم هیچ خاطره ای از آن سفر ندارم.

برای همین همواره اردیبهشت به اردیبهشت عکس های گلاب گیری در کاشان را که می دیدم، حسرت می خوردم که چرا تجربه واضحی از آن سفر ندارم.

این اردیبهشت عزمم را جزم کردم و بالاخره همه چیز جور شد. قرار شد با پدر و مادرم 21 اردیبهشت به کاشان برویم. هتل عامری کاشان را برای دو شب رزرو کردیم. گرمای هوا هم مسئله دیگری بود که کمی نگرانش بودم.

نمی خواهم مثل بسیاری از سفرنامه ها فقط لیستی از مکان هایی را که دیدم، بنویسم و مثلا بگویم خانه طباطبایی ها اینگونه بود و حمام سلطان امیراحمد آنگونه.

مطمئنم چند سفرنامه دیگر از کاشان به دستتان می رسد که توضیحات کاملی از این بناها در بر دارند و بسیار بهتر از من این آثار را وصف نموده اند.

من با بوی نارنج پر شده در حیاط خانه عامری ها از خانه های تاریخی کاشان کار دارم. با لطافت گلاب تازه ای که همان جا گرفته بودند و کمی از آن را روی دستمان ریختند. شاید در باغ فین حوض اصلی سازه منحصر به فردی باشد، اما طعم فالوده شیرازی که در گوشه باغ خوردیم از آن منحصربه فردتر بود.

***

اقامت در جایی که خودش یک بنای تاریخی به شمار می رود، اتفاق جالبی است. به طور ناخودآگاه از هر دری که رد می شوید و به هر سقفی که نگاه می کنید، از خودتان می پرسید در روزگار گذشته، بزرگانی که اینجا زندگی می کردند چه کسانی بودند؟ آیا ابراهیم خلیل خان عامری هم مثل من، عصر ها به تماشای انعکاس درختان در حوض حیاط اندرونی می ایستاد؟ مظفرالدین شاه قاجار طی سفرش به کاشان در کدام قسمت ساختمان فعلی مستقر شده؟ بالاخره آن موقع او شاه مملکت بوده و برای خودش احترام فراوانی داشته است.

برای این سوالات که به ظاهر چندان مهم هم نیستند، هرگز جواب درستی پیدا نخواهید کرد. به گمانم لذت اصلی هم در همین است که فکر ما در پی جواب بدود.

ساختمان عامری از چندین حیاط تشکیل شده است. اتاق ها بیشترا مشرف به یکی از این حیاط ها هستند. حیاط اصلی با قسمت پذیرش و رستوران از حیاط اندرونی جدا شده است.

طی توضیحاتی که مسئول هتل داد، گویا تعمیر و بازسازی بنا بسیار سخت و سخت بوده، زیرا تصویر و سند موثقی از این که خانه در زمان های قدیم چه شکلی بوده، وجود ندارد.

از چند گچ کاری روی دیوار اما معین بود که بعضی بسیار قدیمی و متعلق به دوران اصلی اند و باقی، کارِ دستِ بازسازی کاران.

بعد از استراحتی کوتاه، به شهر رفتیم تا قدمی بزنیم. بسیاری از بناهای تاریخی کاشان در نزدیکی خیابان علوی قرار گرفته اند. حتی بازار هم چندان فاصله زیادی با این خیابان ندارد.

تصمیم گرفتیم به جای بافت تاریخی، در بافت محلی کمی قدم بزنیم. مردم عادی را می دیدیم که به جای ماشین از دوچرخه و موتور استفاده می کردند، زیرا اصلا نمی توانستی ماشین را از کوچه های تنگ آن جا عبور دهی.

محله ها همه به هم راه داشتند. بعد از کمی قدم زدن و پرس وجو، به مسجد آقابزرگ رسیدیم. ساختمان مسجد در چند طبقه ساخته شده که همه به حیاط اصلی مشرف اند.

در بیشتر کوچه پس کوچه های شهر، مغازه ای برای صنعت اول کاشان وجود دارد: عرقیجات.

از جلوی هر کدام رد می شوی، جوانی به سرعت بیرون می آید و با لهجه کاشانی سلام علیک می نماید و لیوان کوچکی از گلاب می دهد دستت. تا بیایی ببینی چه شده بوی گلاب و هل و دارچین هوش از سرت برده و با دو شیشه بزرگ از مغازه خارج می شوی. البته الحق که خرید خوبی است.

***

باغ فین تا کاشان نیم ساعتی بیشتر فاصله ندارد. البته اگر روزهای شلوغ سال را انتخاب کنید، ممکن است تا سه برابر این زمان در ترافیک منتظر بمانید.

نمی دانم به چه علتی راه را بسته بودند. همه مجبور بودیم ماشین را در پارکینگی دورتر از باغ پارک و مسیر را پیاده طی کنیم. البته اتفاق جالب بود، چون کمتر پیش می آید به حاشیه جایی که می خواهم بروم توجه کنم.

هیچوقت متوجه جوی های آب باریکی نشده بودم که اطراف باغ جاری است. هیچکدام از خانه هایی را که هنوز مردم در آن ها زندگی می نمایند، ندیده بودم.

داستان باغ فین از ساختار و زیبایی هایش مشهورتر است. مردم بیشتر درباره محل دقیق کشته شدن امیرکبیر شنیده اند، تا درختان تاریخی باغ که عمر بعضیشان به صد و چند سال هم می رسد.

در یکی از گوشه های باغ، صف طولانی برای خرید فالوده تشکیل شده بود. صف بسیار نامنظم بود و هرازچندگاهی صدای غرولند مردم هم شنیده می شد که از عدم رعایت نوبت گله می کردند. فالوده اش مزه عجیبی نداشت. حتی کمی هم بیش از حد سفت بود.

حوض ایرانی درازی که در تمام طول باغ کشیده شده و سایه درختانی که مانع رسیدن پرتو داغ خورشید به زمین هستند، طعم اصلی آن فالوده بود.

همه قسمت های اصلی باغ را دیدیم، به جز یکی. به اصرار من به حمام مشهور باغ نرفتیم. به نظرم هیچ جذابیتی در محلی که همه امیدهای یک ملت کشته شد، وجود ندارد.

***

اگر به کاشان بروید و گلاب گیری کاشان را از نزدیک نبینید، مثل این است که به اصفهان بروید و به میدان نقش دنیا سر نزنید.

گلاب گیری در کاشان قدمت قدیمی دارد. مشهور است که گلابی که خانه کعبه با آن شست وشو می گردد، از همین کاشان خودمان تامین م گردد.

خاص بودن گلاب گیری اما به زمان آن است. بازه کوتاهی در اردیبهشت و خرداد برترین زمان برای گلاب گیری است. البته به لطف تکنولوژی های تازه و گل های محمدی یخ زده، می توانید گلاب گیری را در زمستان هم شاهد باشید.

حوالی ظهر بود که به قمصر رسیدیم. ترافیک نسبتا شدیدی ورودی های شهر را احاطه نموده بود. در یکی از کارگاه ها توقف کردیم تا گلاب گیری را تماشا کنیم.

دیگ های فلزی بزرگ کنار هم در حال پخت و آماده کردن موارد پیشین بودند. مشت مشت گل های محمدی را در دیگ بزرگ روبه رویمان می ریختند. صاحبان کارگاه بسیار خوش ذوق بودند و همزمان موسیقی سنتی هم پخش می شد.

به گمانم تار و سنتور بود. برای من صدای تار هیچ جایگزینی در دنیا ندارد. یک مشت هم به ما دادند که در دیگ بریزیم. حدس می زنم بسیاری از همراهانمان عکس های جذابی گرفتند که تا مدتی، محتوای فضای مجازی را تشکیل می دهد. برای من فقط چند عکس از یک دیگ بزرگ فلزی و دیوارهای کاهگلی کارگاه باقی ماند.

***

همان طور که در مقدمه گفتم، نمی دانی چه اتفاقی در سفر انتظارت را می کشد. نمی دانی از چه مکان هایی تماشا می کنی. نمی دانی چه غذاهایی می خوری. بعلاوه، نمی دانی با چه افرادی دیدار خواهی کرد. آخرین چیزی که توقعش را داشتم دیدار یکی از دوستانم بود.

بعد از قدم زدن در بازار کاشان و تماشا تیمچه امین الدوله، نشستم تا نفسی تازه کنم. پدر و مادرم در حال خرید پارچه بودند و من هم رفتم تا چرخی در فضای مجازی بزنم.

ناگهان دیدم مهرزاد، یکی از دوستانم که از دوران مدرسه با هم دوست هستیم، عکسی از مسجد آقابزرگ منتشر نموده. ساعت انتشار هم همین ده دقیقه قبل بود. بلافاصله زنگی به او زدم.

دیگر سرتان را درد نیاورم. همدیگر را دیدیم و گپ کوتاهی زدیم. جالب اینجاست که چند بار در تهران می خواستیم همدیگر را ببینیم و نشد.

آخرین بار هم به علت اینکه هر دو می خواستیم به سفر برویم، نتوانستیم همدیگر را ببینیم. ببینید زمین چقدر گرد است که بالاخره همدیگر را نه در تهران، بلکه در کاشان پیدا کردیم.

***

اگر چیزی از غذاهای کاشان نگویم، سفرنامه ام کامل نمی گردد. به سه رستوران معروف کاشان رفتیم و هر دفعه غذای محلی و متفاوتی خوردیم.

خوراک گوشت و لوبیا برایم جالب بود. شکل و ظاهر شبیه آبگوشت است، اما طعمش زمین تا آسمان فرق دارد. به جای حبوبات رایج در آبگوشت، فقط لوبیا دارد، آن هم از نوع سفید. از نان هم خبری نیست و با برنج خورده می گردد.

طعم نخود آله را هم خیلی دوست داشتم. همان قیمه کاشانی است به گمانم. البته این بار هم مثل گوشت و لوبیا تغییر اصلی در حبوبات غذاست و به جای لپه، نخود را می گذارند خیس بخورد. جایی دیدم به خورشت آله، قیمه یزدی هم می گفتند. یادم باشد اگر روزی به یزد رفتم حتما از این موضوع مطمئن شوم.

اما برترین غذایی که در کاشان خوردم شفته سماق کاشانی بود. اصولا از غذاهای ترش چندان خوشم نمی آید، اما این طعم فرق داشت. اول که غذا را در دهانت می گذاری، کمی طعم ملس دارد، بعد آرام آرام مزه سماق را احساس می کنی. آخر سر هم مزه گوشت می آید و خودی نشان می دهد.

فکر نمی کنم دیگر هیچ طعمی مانند آن در زندگیم بچشم.