هایائو میازاکی؛ والت دیزنی ژاپنی ها - هدا بلاگ

زندگی شخصی

هایائو میازاکی در پنجم ژانویه 1941 در توکیوی ژاپن به دنیا آمد. کودکی او مصادف بود با اوج جنگ جهانی دوم و خشونت ها و سختی های دوران جنگ؛ اتفاقات، حس وحال و فضای جنگیِ کودکی و نوجوانی هایائو بیش ترین تاثیر را بر آینده کاری و شکل کارهای او داشت؛ تا جایی که هنوز هم از آن وقایع و وقتی که پدرش قطعات هواپیماهای جنگی درست می کرد تعریف می نماید. آن طور که می گوید همواره از ساختن چیزهایی که انسان ها را می کشد بیزار بوده؛ البته هر وقت که از اوضاع کودکی اش سوال می گردد آن وقت ها را خیلی خوب توصیف می نماید؛ خانواده اش وضع مالی خوبی داشتند و به گفته خود هایائو، بیش تر آن دارایی را مدیون حرفه و کاری که پدر می کرد بودند.

در زندگی میازاکی اتفاقات مهمی اتفاق افتاده اند که شاید در کنار هم به نوعی شخصیت و روحیه امروزی او را باعث شده اند؛ همان طور که گفته شد یکی از آن ها جنگ جهانی دوم بود؛ روزهای بی شماری را با صدای بمب هایی که به نزدیکی خانه شان می خورد بیدار شده، صدای ضجه مردمی که بر اثر این بمباران ها عزیزان شان را از دست داده یا آسیب دیده بودند در وجودش ریشه دوانده بود؛ بارها و بارها تن نحیف بچه هاه اش از بمب های شیمیایی ای که فقط چند کیلومتر آن طرف تر از محل زندگی شان اصابت نموده بودند لرزیده بود؛ تعریف می نماید که در آن زمان مادرش او را سوار یک گاری نموده و از سورچی خواسته بتازد؛ مردمی را به یاد می آورد که به آن ها التماس می کردند سوارشان نمایند اما با این که جای کافی در گاری بوده و از محدوده بمب شیمیایی هم دور شده بودند باز هم والدینش اجازه توقف به سورچی ندادند. حتی تاثیر علاقه کودکی او به هواپیماها و پرواز در ساخته هایش مشهود است.

البته جنگ به جز ویرانی دستاوردهایی مثل تبادل فرهنگی هم داشت؛ آمریکایی ها که حالا در ژاپن حضور پررنگی داشتند کتاب های مصور ابرقهرمان های غربی (کامیک بوک) را به مردم این کشور معرفی کردند. دیری نپایید که از تلفیق هنر بومی و سنتی ژاپن و تحفه عصای مقدس (نمادی از هالیوود)، نوزادی به دنیا آمد که مانگا (کتاب های مصور ژاپنی) نام گرفت. کارتون ها یا به عبارت کلی تر انیمیشن ها (پویانمایی) مورد دیگری بود که آمریکایی ها به ژاپن آوردند و هایا ئوی نوجوان را مسحور خود کردند.

خانواده میازاکی بعد از جنگ جهانی دوم زندگی عادی و بی سروصدایی داشت. هایا ئو همین طور که بزرگ تر می شد شیفتگی اش به فیلم هم بیش تر می شد؛ هدایت را اوایل در مدرسه اوتسونومیا بود ولی بعد به سوگینامی کو رفت و سیکل را آن جا گرفت. والدینش آرزوهای زیادی برای هایائو داشتند برای همین دبیرستان او را با دقت انتخاب کردند تا در ایفوکو، یکی از برترین مدارس تازه تاسیس ژاپن درس بخواند. اما در این میان یکی دیگر از اتفاق های تاثیرگذار بر زندگی هایائو رخ داد: مادر و مشوق اصلی زندگی اش به سل مبتلا شد و مجبور شدند او را در بیمارستان بستری نمایند؛ مدتی بعد هم بیمارستان از آن ها خواست مادر را به منزل ببرند و همان جا نگه داری نمایند.

میازاکیِ علاقه مند به مانگا و انیمه، بعد از دیپلم به دانشگاه گاکوشویین رفت اما شاید دورترین مسیر به علاقه اش یعنی رشته اقتصاد و علوم سیاسی را انتخاب کرد و در 1963 فارغ التحصیل شد. هایائو دو سال بعد در 1965 با یک انیماتور به نام آکمی اوتا ازدواج کرد و صاحب دو پسر شد. یکی از پسرانش (گورو) راه پدر را ادامه داد تا در آینده جانشین او گردد. هایائو از همین الان به ساخته های گورو علاقه مند است و همواره از آن ها حمایت می نماید.

زندگی حرفه ای

آغاز کار حرفه ای میازاکی با فارغ التحصیلی اش در 1963 و از شرکت انیمیشن سازی توئی کلید خورد. بعد از چند سال که در آن جا کار کرد بالاخره در 1968 به سمت انیماتور ارشد رسید و مدیریت یکی از واحد های پرکار شرکت را به دست گرفت. اولین بار در 1965 و در همین شرکت بود که به خاطر سفرهای گالیور به فراسوی ماه اسمش سر زبان ها افتاد.

در سال 68 که تازه انیماتور ارشد شده بود هم چنان به عنوان طراح و نقاش هم کار می کرد؛ فیلم پویانمایی شازده خورشید (Prince of the Sun) یکی از برجسته ترین کارهای او در این سال بود. میازاکی تا چند سال زیر دست یاسائو اُتسوکا، یکی از بزرگان صنعت انیمیشن تعلیم دید و تحت تاثیر و آموزش هایش کار کرد تا نهایتا در 1971 از شرکت توئی اخراج شد.

بین سال های 1971 تا 1979 پروژه های متعدد بزرگی را به دست گرفت، با شرکت های فیلم سازی مختلفی کار کرد، جوایز زیادی برد و خیلی زود آوازه کارهایش به همه جای جهان رسید. در سال 1979 اولین فیلم انیمه بلندش به نام قلعه کاگلیوسترو (The Castle of Cagliostro) را به نمایش در آورد. یکی دیگر از ساخته های درخشان دوران حرفه ای میازاکی در 11 مارس 1984 منتشر شد، نائوسیکا از دره باد (Nausicaä of the Valley of the Wind). این انیمه علمی-تخیلی و ماجرایی اقتباسی بود از یکی از مجموعه مانگاهای خود میازاکی. او در این فیلم بسیاری از تم ها و عناصر مورد علاقه خود مثل پرواز مسائل زیست محیطی دست پرورده بشر، ضدیت با جنگ و حقوق زنان را به تصویر کشیده.

میازاکی یک سال بعد از اکران این فیلم به اتفاق شرکای دیرینه اش، تاکوهاتا، سوزوکی و توکوما، استودیوی انیمیشن سازی خود را با نام استودیو جیبلی (Studio Ghibli) افتتاح کرد تا عصری تازه در زندگی حرفه ای خود و صنعت انیمه ایجاد کند. از این تاریخ به بعد نام های هایائو میازاکی و استودیو جیبلی به هم گره خورد و همه فعالیت های او تا همین امروز در این قالب اجرا شده است؛

تقریبا همه ساخته های میازاکی، از شاهزاده مونونوکه (Princess Mononoke) و شهر ارواح (Spirited Away) در سال های 1997 و 2001 و پونیو (Ponyo) در 2008 تا همین دیروز (Only Yesterday) که دوباره همین سال 2016 به زبان انگلیسی اکران شد در سبک خود شاهکار محسوب می شوند؛ تا جایی که بزرگان هالیوود اذعان نموده اند هر موقع ایده کم می آورند یا کار ساخت انیمیشن هایشان پیش نمی رود به یکی از ساخته های او رجوع می نمایند تا در جهانیی از ایده و خلاقیت غوطه ور شوند.

تصاحب جیبلی به وسیله دیزنی

در اواسط دهه نود میلادی، توکوما، شرکت مادر استودیو جیبلی با مسائل مالی روبرو شد؛ خوشبختانه در همین اثنا فیلم Kikis Delivery Service سینماها را قبضه کرد و یکی از برترین فروش های این استودیو را رقم زد. سروصدای این فیلم نظر شرکت والت دیزنی را به خود جلب کرد تا این که آن ها را مجاب کرد در ازای پرداخت وجه قابل توجهی، پیشنهاد دریافت حق انحصاری توزیع تولیدات جیبلی (به جز آسیای جنوب شرقی) را به توکوما بدهد. این توافق با تایید میازاکی به امضا رسید و در 1996 به اجرا در آمد.

بازنشستگی و بازگشت

میازاکی از همان زمان عقد قرارداد با دیزنی بارها و به شکل های مختلف اعلام بازنشستگی نموده و دست از کار کشیده؛ ولی باز وسوسه جهانی انیمه او را از خانه به استودیو آورده تا کاری تازه انجام دهد؛ آخرین بار در 2013 بود که گفت دیگر قصد کار کردن ندارد و با توجه به کهولت سن و کاهش توان به نظرش واقعا وقت بازنشستگی رسیده اما در 13 نوامبر 2016 در مصاحبه ای تایید کرد که دلش برای کار تنگ شده و برای ساخت یک فیلم تازه باز خواهد گشت.

جوایز

میازاکی در طول فعالیت خود تقریبا تمام جوایز موجود را از جشنواره های مختلف جهان کسب نموده؛ در 2002 جایزه برترین فیلم پویانمایی جشنواره مینیچی به خاطر فیلم شهر اشباح؛ در همان سال جایزه برترین فیلم جشنواره ریبون برای همان فیلم؛ برترین فیلم در جشنواره فیلم سان فرانسیسکو؛ جایزه جشنواره Ofuji Noburo برای فیلم قلعه کاگلیوسترو؛ جایزه اسکار برترین فیلم پویانمایی برای شهر ارواح و بسیاری جوایز بین المللی دیگر.

چقدر با جهانی انیمه ها آشنایی دارید؟ ساخته های میازاکی در شکل دهی دوران کودکی شما چقدر نقش داشته اند؟

فکر می کنید چه عاملی باعث می گردد یک ملت مغلوب در جنگ به جای خودخوری راه پیشرفت را پی بگیرد و توسعه فرهنگ و فن آوری دوباره روی پای خود بایستد؟