نگاه طبیبانه به دردهای شانه - هدا بلاگ

گفت وگو با دکتر مرتضی نخعی امرودی

حرکات زیاد شانه در افرادی که فعالیت سنگین دارند- به خصوص کارگران و ورزشکاران- می تواند باعث ایجاد درد در ناحیه شانه گردد. این دردها ممکن است خیلی خفیف باشند و روی کار یا فعالیت ورزشی فرد تاثیر واضحی نداشته باشند ولی گاهی آنقدر شدیدند که مانع کار یا ورزش یا حتی استراحت و خواب می شوند.

دکتر مرتضی نخعی امرودی، ارتوپد و جراح شانه و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران، توضیحات بیشتری در این خصوص می دهد.

آقای دکتر! یکی از مسائلی که برخی افراد جامعه با آن روبرو هستند، دردهای شانه است. بفرمایید دلیل بروز این مشکل چیست؟

این دردها ممکن است علل متفاوتی داشته باشند. 2 گروه عمده آنها دردهای عملکردی و دردهای تاندون شانه هستند و هر کدام از نظر علایم و درمان با یکدیگر تفاوت دارند و راه های پیشگیری از آنها هم ممکن است متفاوت باشد. دانستن انواع آن مفید است ولی تشخیص و درمان صحیح با پزشک متخصص است.

در خصوص دردهای عملکردی، آیا درد با فعالیت فرد ایجاد می گردد؟

بله، دردهای عملکردی شانه معمولا پس از فعالیت های تکراری، طولانی مدت و سنگین، بد نشستن و بد ایستادن ایجاد می شوند. آنها زمینه ساختاری واضحی ندارند یعنی عیب ساختمانی برای آنها پیدا نمی گردد. این دردها اغلب در پی عدم هماهنگی عضلات اطراف مفصل شانه یا فعالیت طولانی و ناهمگون این عضلات ایجاد می شوند و با گرفتن توضیح حال کامل از بیمار و معاینه دقیق و رادیولوژی (عکس و MRI) یا آزمایش خون و نوار عصب یافته خاصی به دست نمی آید. گاهی آنالیز های فراوان و درمان های متعددی روی گردن بیماران انجام می گیرد ولی درنهایت معین می گردد ریشه واقعی درد مربوط به شانه بوده است. بسیاری از دردها در پشت استخوان کتف نزدیک مهره های پایینی گردن یا جلوی استخوان کتف، زیر بخش خارجی استخوان ترقوه احساس می شوند. وقتی محل آن پشت کتف نزدیک مهره های پایینی گردنی باشد، ممکن است با دردهای ناشی از آرتروز گردن یا بیماری های دیسک گردن اشتباه گردد پس افتراق این دو از هم مهم است.

وقتی دلیل خاصی برای درد شانه عملکردی پیدا نمی گردد، درمان آن کمی مشکل می گردد؟

معمولا با بهبود شرایط کاری، اصلاح نحوه نشستن و ایستادن و پرهیز از فعالیت های تکراری تا حدودی درد کاهش می یابد اما اگر بهبودی حاصل نشد، روش هایی مثل فیزیوتراپی، تجویز داروهای خوراکی و تزریق دارو به موضع درد به کار می فرایند. برای تزریق، اغلب از یک دارو از گروه کورتون های طولانی اثر همراه با مقداری داروی بی حسی موضعی برای کاهش درد ناشی از تزریق استفاده می گردد. ممکن است مقداری آب مقطر هم برای افزایش حجم دارو به منظور انتشار بهتر به اطراف محل درد اضافه گردد. به طور کلی باید از عواملی که باعث ایجاد درد می گردد پرهیز کرد.

به دردهای تاندون شانه اشاره کردید، این دردها ناشی از چیست؟

این دردها در پی کار یا فعالیت ورزشی که موقع انجام آن دست ها بالاتر از سر قرار می گیرند، مثل نقاشی ساختمان، کارهای تاسیساتی یا ورزش هایی مثل والیبال و بدمینتون به وجود می آیند. بالا بردن دست ها به خصوص در افرادی که نوعی اشکال ساختاری در یکی از زواید استخوان کتف دارند، به مرور زمان باعث می گردد تاندون چرخاننده سر بازو بین استخوان ها گیر کند، کم کم ساییده و درنهایت پاره گردد و درد شدید و محدودیت حرکتی ایجاد کند. اغلب با بالا بردن دست ها درد بدتر می گردد و وقتی مدتی از آغاز آن گذشت، در حالت استراحت، به صورت دردهای شبانه و موقع خواب هم بروز می نماید. محل درد عمدتا سر شانه و قسمت خارجی بالای بازوست و گاهی تا آرنج و ساعد هم تیر می کشد. متاسفانه این دردهای شانه هم خیلی مواقع با دردهای ناشی از آرتروز یا دیسک گردن اشتباه گرفته می شوند و بیماران مدت ها از تشخیص و درمان دور می مانند.

دردهای گردن و شانه چه تفاوتی با هم دارند؟

به طور کلی دردهای ناشی از گردن در قاعده گردن و بالای شانه و نزدیک گردن احساس می شوند و ممکن است تیز و تیرکشنده باشند در حالی که دردهای شانه در سرشانه و به خصوص بالای قسمت خارجی بازو یا بالای پشت کتف و پایین تر از قاعده گردن احساس می شوند. اینها هم ممکن است به صورت مبهم و گنگ به ساعد و انگشتان انتشار یابند.

آیا درمان دردهای تاندون شانه مثل درمان دردهای عملکردی است؟

درمان این نوع دردهای شانه ابتدا با اصلاح شرایط کار، کم کردن فعالیت های بالای سر و ورزش آغاز و اگر بیماری پیشرفت کرد، فیزیوتراپی و دارودرمانی هم اضافه می گردد. در صورتی که به این درمان ها پاسخ کافی داده نگردد، عمل جراحی اجتناب ناپذیر است. اگر فردی ناگهان یا با ضربه یا فعالیت یا ورزش سنگین و ناگهانی دچار پارگی تاندون گردد، معمولا باید جراحی گردد. در این مواقع مانند دردهای عملکردی دیگر کورتون تزریق نمی کنیم. تزریق کورتون باعث تسریع فرایند پارگی تاندون می گردد چون از یک طرف قوام تاندون کاهش می یابد و از طرف دیگر درد را به طور کاذب کنترل می نماید و کاهش می دهد و بیمار به تصور اینکه درمان شده است، از شانه خود بیشتر استفاده می نماید و تاندون را سریع تر به سمت پارگی پیش می برد. بیماری تاندون شانه معمولا از سنین 30-25 سالگی آغاز می گردد و در سنین 70-50 سالگی به پارگی کامل تاندون می انجامد و اگر درمان نگردد، به آرتروز شدید شانه و محدودیت حرکتی و درد شدید ختم می گردد.

درمان های خانگی یا گیاهی و... می تواند موثر واقع گردد؟

بیماران مبتلا به درد شانه نباید به تشخیص و درمان درد شانه خود بپردازند زیرا گاهی غفلت از درمان صحیح برای یک بیماری، خسارت ها و عوارض جبران ناپذیری بر جای می گذارد. توصیه می گردد افرادی که کار یا ورزش سنگین به ویژه فعالیت های بالای سر دارند، در صورت بروز دردهای شانه ابتدا مقداری کار یا ورزش را تعدیل نمایند و اگر درد بهبود نیافت به پزشک مراجعه نمایند تا به طور صحیح و اصولی درمان شوند. گاهی برخی بیماران از ترس اینکه مبادا به آنها گفته گردد بیماری مهمی دارند یا مثلا باید تحت عمل جراحی قرار گیرند به پزشک مراجعه نمی نمایند در حالی که ممکن است این تأخیر در مراجعه به پزشک زمان طلایی تشخیص و درمان را تلف کند و روزی مراجعه نمایند که دیگر دیر شده و بیماری عارضه داده و خساراتی به بار آورده است.

نگاه متخصص طب فیزیکی/ دکتر داریوش الیاس پور*

نقش فیزیوتراپی در التیام دردهای شانه

دردهای شانه در همه سنین به خصوص در جوانی و بعد از میانسالی دیده می گردد و دلیل های مختلفی دارد. درد شانه می تواند ناشی از گرفتگی عضلانی، گیر کردن عصب، مسائل مفصلی شانه و تاندون های اطراف آن، التهاب مفاصل و بیماری های استخوانی که بسیار مهم هستند، باشد...

افتراق درد شانه از سایر دردها بسیار مهم است. گاهی مشکل هایی مانند دیسک گردن دردهایی مثل درد شانه و دست ایجاد می نماید. برخی از دردهای شانه مربوط به درد قفسه سینه و اعضا و احشای داخل آن است. گاهی هم مشکل های تنفسی و ریوی درد را به سایر نقاط بدن از جمله کتف ها منتشر می نمایند و بیماران تصور می نمایند درد مربوط به ناحیه شانه هاست.

مهم ترین و شایع ترین نوع درد، دردهای عضلانی هستند که در اثر فعالیت زیاد کتف و کارهای طولانی مدت و فشار روی این ناحیه، ایجاد می شوند. برای کاهش درد، برترین روش اصلاح شرایط و شناختن عواملی است که روی شانه ها فشار وارد می نمایند و در نهایت ورزش های مناسب و کششی باید با توجه به شرایط بیمار تجویز گردد. ورزش های کششی و تقویتی به همان نسبتی که می توانند یاری نماینده باشند درد را هم تشدید می نمایند.

به طور کلی برای به حداقل رساندن عوارض و درد، حذف عوامل ناتوان نماینده و راه های توانبخشی مورد توجه قرارگرفته است. یکی از راه های درمان بیماران، فیزیوتراپی است. فیزیوتراپی به چند صورت ارایه می گردد؛ روش هایی مثل گرما، سرما، امواج خاص، اولتراسوند و لیزر و فیزیوتراپی درمانی دستی و حرکتی.

فیزیوتراپی گرمایی 2 نوع است؛ سطحی و عمقی. در نوع سطحی با استفاده از کیسه آب داغ یا اشعه گرما ایجاد می نمایند. گرما روی سیستم عصبی و عروقی تاثیر می گذارد و درد را کمتر و حالت کشسانی بافت را بیشتر می نماید. این کار را به راحتی می توان هنگام فیزیوتراپی با حرکات کششی و ورزشی انجام داد. گرما دادن عمقی با اولتراسوند یا ماکروویو صورت می گیرد. در خانه می توان با استفاده از کیسه آب گرم یا برخی از وسایل برقی، گرمای سطحی ایجاد کرد.

نوع دیگر فیزیوتراپی با روش سرمادرمانی است. این روش بیشتر در مواقع تروما (ضربه) مورد استفاده قرار می گیرد. سرما، گردش خون را کمتر و یک حالت بی حسی و آرامش ایجاد می نماید و التهاب و درد ناحیه را کاهش می دهد. تحریک الکتریکی، نوع دیگر فیزیوتراپی است و روی سیستم عصبی تاثیر می گذارد. تحریک الکتریکی برای کاهش درد یا تحریک عصب مورد استفاده قرار می گیرد و در مواقع خاص مثلا برای ضدعفونی کردن زخم یا استفاده از داروهای موضعی کاربرد دارد. همه موارد فوق تا زمانی کاربردی است که آسیب جدی از قبیل پارگی تاندون یا شکستگی استخوان و دررفتگی به شانه ها وارد نشده باشد. هنگام صدمه های جدی به شانه ها قبل از اقدام به روش های توانبخشی و فیزیوتراپی ضروری است بیمار از نظر پزشکی مورد آنالیز دقیق تری قرار گیرد.

پی نوشت ها:

* عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منبع:هفته نامه سلامت

/ج

منبع: راسخون